Hoe financier je valpreventie?

Financiering activiteiten (directe kosten)

Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen activiteiten die door de gemeente en/of door deelnemers worden betaald (collectieve preventie) enerzijds en interventies die gefinancierd worden vanuit subsidies/fondsen en zorgverzekeraars (individuele preventie) anderzijds. Collectieve preventie: Financiering veelal door deelnemers zelf en/of door gemeente. Individuele preventie: Financiering vanuit subsidies, (deels) zorgverzekeraar en/of door (deels) deelnemer

Collectieve preventie

Collectieve preventie wordt veelal uitgevoerd door organisaties die door de gemeente worden gefinancierd. Zoals welzijn, GGD, opbouwwerk, sportbedrijf/buurtsportcoach, wijkmanager/wijkbeheerder. Een activiteit kan hierdoor voor deelnemers vaak gratis of tegen een kleine vergoeding worden aangeboden. In het geval van een aanpassing in de openbare ruimte, of een wijkschouw is er zelfs niet eens sprake van individuele deelnemers, maar wordt een initiatief of interventie uitgevoerd ten behoeve van het collectief. Daarnaast zijn er commerciële (sport)aanbieders die sport- en beweegactiviteiten door deelnemers zélf laten betalen en/of (deels) een bijdrage ontvangen van gemeente en/of fonds. Een (financieel) voordeel van dit soort activiteiten is dat deze per persoon meestal goedkoper zijn: ze worden aangeboden aan grote groepen en de personeelskosten van een sportdocent zijn lager dan van een paramedicus (fysiotherapeut, ergotherapeut).

Individuele preventie

Een deel van de zorgverzekeraars heeft voor de geïndiceerde valpreventie een vergoeding opgenomen in de aanvullende verzekering. Tussen de verzekeraars zijn hierin grote verschillen. Anno 2023 varieert deze vergoeding van € 50,- (eenmalig) tot 100%. Veiligheid.nl stelt jaarlijks een overzicht van de vergoedingen op voor de erkende valpreventietrainingen. De (hoogte van de) vergoeding kan elk jaar wijzigen. Kijk voor een actueel overzicht daarom op de websites van de betreffende verzekeraars. Voor een deel van de deelnemers aan een valtraining wordt de cursus dus niet of slechts deels vergoed. Om de kosten voor deelnemers te drukken vragen uitvoerders soms een aanvullende subsidie aan bij de gemeente, bijvoorbeeld vanuit het lokaal preventie akkoord, lokaal sport akkoord of coronaleefstijlgelden. In het verleden zijn hiervoor subsidies verkregen bij ZonMw, Provincie Gelderland, Fonds Nuts Ohra. Nieuwe subsidiemogelijkheden dienen zich regelmatig aan.

Zoals al aangekondigd worden geïndiceerde valpreventietrainingen vanaf 2024 waarschijnlijk opgenomen in de basisverzekering.

In de gemeente Heumen, waar diverse partijen intensief met elkaar optrekken en een uitgebreid palet aan collectieve en individuele interventies aanbieden wordt er jaarlijks ook een valtraining ‘Voorkom vallen’ (variant van de valtraining Vallen Verleden Tijd) aangeboden. Deze training is bedoeld voor de meer kwetsbare senioren. Vergoeding vindt plaats via de individuele fysiotherapie (aanvullende verzekering) en ergotherapie (basisverzekering).

Financiering coördinatie & ondersteuning (indirecte kosten)

Met de ontwikkeling en uitvoer van een integrale aanpak zijn ook indirecte kosten gemoeid. In dat kader is financiering nodig voor:

  • Overleg & afstemming lokale werkgroepen (o.a. jaarplan);
  • Agendasetting richting gemeente en andere financiers;
  • Kennisuitwisseling (nieuwsbrief, conferentie);
  • Ondersteuning wat betreft materialen (val- parcours, PR materiaal);
  • Regionale aandacht (valpreventiemaand; artikelen in de media);
  • Netwerkontwikkeling (contact met samenwerkingspartners, VeiligheidNL, Vilans etc.).

In het algemeen kan gesteld worden dat voor overleg van lokale werkgroepen geen aanvullende financiering beschikbaar is en dat dit vanuit eigen/reguliere middelen wordt gedaan. Dat betekent voor een deel van de (commerciële) samenwerkingspartners dat zij hiervoor veelal geen financiering krijgen, en dat dit al dan niet in hun uurtarief verwerkt zit. Voor anderen, zoals GGD-medewerkers, wijkverpleegkundigen, welzijnsmedewerkers, geldt dat zij dit kunnen doen in werktijd.

Een oplossing hiervoor, mits beschikbaar, is het opnemen van zogenaamde ‘vacatiegelden’ in de begroting van het project. Hier kunnen bijv. fysiotherapeuten en huisartsen aanspraak op maken.

In de regio Gelderland-Zuid is vanuit de GGD een regionale ondersteuningsstructuur gebouwd waarvan lokale werkgroepen zo veel mogelijk kunnen profiteren. Op deze wijze worden lokale samenwerkingspartners/ werkgroepen gefaciliteerd en worden lokale indirecte kosten zo laag mogelijk gehouden (zie hoofdstuk financiering).

Een overzicht van mogelijke geldstromen

Senioren, de burger

Senioren zijn zelf de belangrijkste groep. Niet alles hoeft te verlopen via een cursusaanbod of training. Senioren kunnen zelf verantwoordelijkheid nemen in het voorkomen van vallen door (meer) te sporten en te bewegen, zich te informeren over aanpassingen in hun huis.

Zij kunnen een medicatie review aanvragen via huisarts of apotheker. En zelf vitamine D slikken. Als zij meedoen aan een geïndiceerde valtraining kunnen zij daarvoor betalen of zich daar- voor (aanvullend) verzekeren. Een overstap naar een verzekeraar die hier royaal in vergoedt, is jaarlijks mogelijk. Het is dan vooral zaak om hen te informeren, en te motiveren en te verleiden om dit ook daadwerkelijk te doen.

De gemeente

Binnen de gemeente zijn er veel professionals aan het werk die aandacht kunnen besteden aan het thema valpreventie. Dit zijn: gezondheidsmakelaars, welzijnswerkers, ouderenadviseurs, ambtenaren (bijvoorbeeld wijkmanager, wijkbeheerder), buurtsportcoaches, sportdocenten van gemeentelijke sportbedrijven.

Ga met hen in gesprek over het werk dat zij in het kader van valpreventie kunnen verrichten. Deze professionals zetten zich vaak ook al in voor andere (gemeentelijke) programma’s zoals ‘Gezond ouder worden’ en ‘Langer thuis wonen’. Hier zijn vaak verbindingen mogelijk. Zij beschikken vaak ook over algemene diensten zoals een communicatie afdeling die kan bijdragen aan bijvoorbeeld een publiekscampagne (via lokale en regionale media).Het toevoegen van valpreventie als thema aan de opdracht vanuit de gemeente aan deze organisaties kan helpen om hen structureel mee te laten werken aan valpreventie.

Daarnaast is er altijd overleg mogelijk met raadsleden, ambtenaren dan wel een wethouder over de mogelijkheid tot (tijdelijke) financiering van (een deel van de) activiteiten.

In de gemeente West Betuwe is al geruime tijd een werkgroep Vallen & Vitaal bewegen actief. In deze werkgroep zitten fysiotherapeuten, een ergotherapeut, een POH, een ouderenadviseur van Welzijn, wijkverpleegkundige (Team Sociaal), buurtsportcoach en beweegaanbieders. De groep stelt jaarlijks samen met de gezondheidsmakelaar van de GGD een activiteitenplan vast, waarin activiteiten op verschillende niveaus worden opgenomen (bewustwording, informatie, beweegactiviteiten, valpreventiecursussen). De gemeente draagt bij in de financiering en de communicatie in de Valpreventiemaand.

Testmiddag Fit&Vitaal in West Betuwe, met een financiële bijdrage van de gemeente

Zorgprofessionals

Iets anders is dit voor zorgprofessionals. Zij worden door de zorgverzekeraar voor verrichtingen betaald. Valpreventie is meestal niet als verrichting te declareren. Maar in het tarief van deze professionals zit wel een deel verwerkt om te besteden aan ‘algemene’ taken en overleg. Zij kunnen deze tijd natuurlijk maar 1 keer besteden, dus ook hier zal per hulpverlener verschillen hoeveel ‘eigen’ tijd hij/zij wil, kan en mag besteden aan valpreventie. Dit geldt voor bijvoorbeeld huisartsen, apothekers, verpleegkundigen, verzorgenden, paramedici (fysio- en ergo- therapeuten) en optometristen. Ga in gesprek over hun motivatie en mogelijkheden om bij te dragen aan het voorkomen van valincidenten.

Commerciële aanbieders

Commerciële partijen berekenen hun tarief rechtstreeks door aan senioren. Een lokale sport- aanbieder is hier een voorbeeld van. De door VeiligheidNL gewenste oefeningen op mobili- teit, kracht en balans kunnen ingepast worden in regulier sport aanbod zoals MBvO, senioren- fitness, walking football, etc. Zijn zij hier te kwetsbaar voor? Dan is er bij fysiotherapeuten vaak ook de mogelijkheid tot geriatrie fitness. Soms kunnen sportaanbieders gebruik maken van aanvullende subsidies. Dan is het mogelijk om een valtraining of andersoortig sport- of beweegaanbod tegen een gereduceerd tarief aan te bieden.

Vrijwilligers

Een categorie waar nog weinig aan is gedacht of mee is samengewerkt zijn vrijwilligers. Met name vanuit de doelgroep (senioren) zijn hier verbindingen te leggen. Denk hierbij aan een vrijwillig woonadviseur en een vrijwillig ouderenadviseur voor activiteiten zoals woonadvies en voorlichting. Ook seniorenorganisaties zoals ouderenbonden kunnen hun achterban actief informeren en benaderen, of leden inzetten bij activiteiten.

In de gemeente Wijchen is al sinds 2011 een zeer actieve werkgroep valpreventie werkzaam. Diverse disciplines zijn vertegenwoordigd zoals fysiotherapie, ergotherapie, wijkverpleging, welzijn. Daarnaast is ook de seniorenbond actief lid. De gemeente draagt de werkgroep een warm hart toe. Deze werkgroep laat zien dat er meerdere jaren nodig zijn om een goede infrastructuur te bouwen en om aan diverse elementen aandacht te besteden. Naast een aantal vaste elementen (een cursus ‘Vallen Verleden Tijd’ en een publieksactiviteit zoals een rollatorrace, voorlichting of beurs) wordt er elk jaar opnieuw een jaarplan opgesteld met een aantal speerpunten. In de afgelopen jaren zijn professionals geschoold; ketenpartners geïnformeerd; bij de gemeente aandacht gevraagd voor de openbare ruimte. De werkgroep zoekt actief naar financiering. Naast de deelnemers (vergoeding voor valtraining via hun aanvullen- de verzekering) draagt de gemeente bij. In het verleden is veel gebruik gemaakt van subsidie, vooral voor de uitvoer van ‘Vallen Verleden Tijd

De website www.valpreventiewijchen.nl geeft een beeld van deze groep.

In Hatert is een ‘ontmoetgroep voor kwetsbare senioren’ actief, waarbij bewegen een vast onderdeel is. Dit wordt begeleid door student(en) fysiotherapie (HAN) onder supervisie van een fysiotherapeut.

Opleidingen

Ook studenten kunnen in het kader van hun opleiding zaken oppakken. Dit zijn niet per se studenten zonder ervaring. Regelmatig doen bijvoorbeeld wijkverpleegkundigen een postdoc opleiding waarvoor zij nog een afstudeeropdracht zoeken. Deze wijkverpleegkundigen zijn dan al werkzaam bij bijvoorbeeld een samen- werkingspartner zoals ZZG zorggroep (een thuiszorgorganisatie in de regio Nijmegen).

Mevrouw Louise ter Haar, Groesbeek, 90 jaar

Ik ben lid van een gymnastiekclub daar kreeg ik een folder over de cursus ‘Zicht op evenwicht’. Er was een informatiebijeenkomst in het gemeentehuis en daar ben ik naar toe gegaan. Ik zag het eerst niet zitten om mee te doen omdat ik er niet zelf kon komen. Gelukkig kwam ik een bekende uit de buurt tegen die mij iedere week heeft opgehaald.

Waarom deed u mee?

Ik vind dat je op mijn leeftijd in beweging moet blijven en dit leek mij een verantwoorde manier van bewegen onder begeleiding.

Wat vond u van de cursus?

Het was een hele leuke groep mensen waarbij ik mij heel erg op mijn gemak voelde. De leidster was ontzettend aardig en bekwaam. Ik vond het best vermoeiend maar op een positieve manier. Je kon meedoen wat je kon en wat niet lukte was niet erg.

Wat heeft de cursus u opgeleverd?

Ik vraag geen hulp meer om uit een stoel of auto te stappen. Ik heb geleerd dat ik dit zelf kan en dat het goed is om dit zelf te blijven doen. Ik ben na de cursus minder bang om te vallen. We hebben het opstaan als je gevallen bent geoefend. Ik heb ook geleerd dat ik niet zomaar omval. We deden hiervoor een oefening waarin de cursusleidster mij een klein duwtje gaf. Je merkt dan dat je zelf veel kan opvangen en niet zomaar valt. De cursus is nu afgelopen, ik mis het wel op vrijdagochtend..