Wat is een integrale aanpak valpreventie?
Doelgroepen
In een integrale aanpak besteden we aandacht aan zowel vitale als kwetsbare senioren. Er is voor elke doelgroep een geschikt aanbod mogelijk. Uitgangspunt hierbij is ‘zo weinig mogelijk, zo veel als nodig’. .
Een handige indeling van preventievormen geeft onderstaand overzicht.
- Universele valpreventie richt zich vooral op gezondheidsbevordering van de gehele groep ouderen: bewegen, Vitamine D, een veilige woning, etc.
- Selectieve valpreventie is gericht op specifieke (risico)groepen zoals migranten, bezoekers van dagbesteding, mensen die onzeker zijn op de fiets, mensen met diabetes, etc.
- Geïndiceerde valpreventie is voor ouderen met verhoogd valrisico.
- Zorggerichte valpreventie vindt plaats binnen een zorgsetting zoals verpleeghuis of valpoli.
Deze preventie piramide laat tevens zien hoe de groep in aantallen is verdeeld (collectieve preventie voor een grote groep vitale ouderen; individuele preventie voor een kleinere groep kwetsbare ouderen) en hoe de financiering loopt.
Bevorderende en risicofactoren
Naast de positieve invloed van o.a. bewegen en het gebruik van Vitamine D (bevorderende factoren) op een val, is er ook sprake van diverse factoren die een val juist kunnen veroorzaken (risicofactoren). Er is vrijwel nooit één factor aan te wijzen die een val weet te voorkómen dan wel veroorzaakt. Deze factoren zullen ook per persoon verschillen. We maken onderscheid in omgevingsgerichte en persoonsgebonden factoren:
- Omgevingsgerichte factoren, bijv.: kleedjes, leuning, gladheid, stoeptegels, schoeisel.
- Persoonsgebonden factoren: leeftijd, zicht, balans, kracht, verminderde mobiliteit, valangst, medicijngebruik.
Voor een uitgebreide, handzame beschrijving van diverse factoren en hun onderlinge samenhang, zie de NVKG richtlijn preventie van valincidenten bij ouderen (2017).
Mix van Interventies
Een mix van interventies heeft de meeste kans van slagen. Interventies waarvan is aangetoond dat ze apart, maar meestal in combinatie met andere interventies, de kans op valongevallen verkleinen zijn:
- beweegprogramma’s gericht op mobiliteit, spierkracht en balans,
- aanpassingen in huis/woonomgeving,
- medicatiebewaking,
- verbeteren visus,
- Vitamine D suppletie
Dit geldt zowel voor collectieve als individuele preventie: Collectieve preventie wordt ten behoeve van alle ouderen (universeel) georganiseerd of voor risicogroepen (selectief). Zo komen aanpassingen in de openbare ruimte naar aanleiding van een wijkschouw velen ten goede. Balans- en krachtoefeningen of een spel over valrisico’s in huis tijdens de dagbesteding: voor een selectieve groep ouderen, maar eenieder mag meedoen.
Individuele valpreventie is juist gericht op het individu: zorgvuldig wordt bekeken of mevrouw Jansen baat heeft bij medicatiebewaking en een valtraining of juist minder risico loopt om te vallen door aanpassingen in huis.
Om te kunnen bepalen welk aanbod bij welke oudere past wordt door professionals gebruik gemaakt van verschillende (screenings)instrumenten. Voorbeelden daarvan zijn de Valanalyse van Veiligheid.nl en de richtlijn Valpreventie.
Selectieve valpreventie: rollatorkeuring
Voorbeeld van universele valpreventie in Deil (West-Betuwe): beweegbankjes voor iedereen!
Samenwerkingspartijen
Vanwege het scala aan factoren die een val kunnen voorkómen dan wel veroorzaken en het grote palet aan mogelijke interventies werken diverse partijen mee aan een integrale aanpak. Zowel op het individuele als het collectieve vlak, én in verbinding met elkaar. De veronderstelling is dat we alleen vanuit diverse domeinen en in nauwe samenwerking met elkaar een keten kunnen realiseren die leidt tot de ‘juiste oudere op de juiste plek’. Met andere woorden: dat we alleen door samenwerking een totaal aanbod kunnen doen dat effectief aansluit bij de wensen, risico’s en mogelijkheden van individuele ouderen. Onderstaande metafoor van het voetbalveld helpt hierbij.
Aan de linkerkant van het speelveld bevinden zich 0e lijn en het ‘gewone’ leven. Zoals de woning, het werk, de sportclub, de buurt, de moestuinvereniging etc. Aan de rechterkant diverse zorgpartijen. Ieder heeft zijn eigen taak en expertise op het speelveld van valpreventie, net zoals in een voetbalteam. De één is beter in aanvallen (promotie van gezondheid); de ander beter in verdedigen (voorkomen en genezen van ziekte). En samenwerking met elkaar is van belang: bewustwording, screening, motiveren, doorverwijzen en uitvoeren van het aanbod kan onder diverse professionals verdeeld worden. Bekijk deze video Voetbalveld, vrij naar Louis Overgoor.
Lokale partijen
- Ouderenorganisatie (ouderenbond, seniorenraad, ontmoetgroepen etc.)
- buurtsportcoach
- woonconsulent
- gemeente (openbare ruimte, wonen, sport, maatschappelijke ontwikkeling, WMO)
- sportdocent (MBvO, tai chi, judo, etc.), dansleraar (country, zumba gold, etc.)
- opticiën
- leverancier hulpmiddelen (Vegro, Medipoint, etc.) geriater
- (wijk)verpleegkundige, helpende/verzorgende thuiszorg.
- ergotherapeut
- (geriatrie) fysiotherapeut
- welzijnswerk/ouderenadviseur
- huisarts
- POH
- apotheker
- gezondheidsmakelaar
- verzorgings-/verpleeghuis
- Woningbouwcoöperatie
Landelijke partijen
- VeiligheidNL
- Vilans
- Kenniscentrum Sport
- Zorgverzekeraar
- Fietsersbond, veilig verkeer Nederland
Professionals vormen gezamenlijk een keten en werken daarin zo nauw mogelijk samen.
Domeinen
Valpreventie overstijgt verschillende beleidsdomeinen en leefgebieden en heeft alleen succes als het multidisciplinair wordt uitgevoerd, waarbij je alle domeinen betrekt. Denk daarbij aan:
- Sociaal domein
- Sport
- Fysieke omgeving
- Openbare ruimte
- Wonen
- Zorgdomein